Abstract

Makale, yirminci yüzyılın 30’lu yıllarında Özbekistan’da ateizmin gelişme yollarının, mekanizmalarının ve yöntemlerinin geriye dönük bir analizini sunmaktadır. Özellikle o dönemin komünist dünya görüşünün insanların bilincini nasıl etkilediği ve SSCB'nin eski devletlerinin halklarının ateist eğitiminin ne kadar önemli bir rol oynadığı makalenin ana içeriğini oluşturmaktadır. Dinle mücadele, sosyalist bir toplum inşa etmek için gerekli bir durumdur. O dönemde dini fanatizm ve hurafeler kitlelerin siyasi bilincinin yükselmesine ve sosyalist inşaya aktif katılımlarına engel oluyormuş gibi gösteriliyordu. Modern Sovyet ateist literatüründe, bilimsel ateizm konusunun daha derinlemesine anlaşılması ve sosyal ve doğa bilimleri sistemindeki, özellikle felsefi bilgi sistemindeki yerinin kesin bir tanımına yönelik çalışmalar yer almaktaydı. Bilimsel ateizm teorisinin sorunlarını inceleyen Sovyet filozofları sonuç olarak zor bir zorlukla karşı karşıyadır: Bilimsel ateizmin içeriğinin, yayılma biçimlerinin ve yöntemlerinin, gelişmiş bir dünyada meydana gelen insanların yaşamlarının tüm alanlarındaki derin dönüşümleri nasıl yansıttığını bulmak sosyalist toplum için önemliydi. Ülkemizin muazzam sosyo-ekonomik ve kültürel dönüşümleri önceden belirleyen sosyalist yolda gelişmesinin sonuçlarından biri de kitlesel ateizmin oluşması ve istikrarlı bir şekilde büyümesidir. Sovyetler Birliği'nde karşıt sınıfların ortadan kalkması, sınıf mücadelesinin sınırlarının dışa dönük olmasına yol açmıştır. Bilimsel ateizmin yayılmasında Komünist Partinin ideolojik faaliyeti çok büyük bir rol oynuyor. Son olarak, kitlesel ateizmin gelişiminin doğası, propagandasının içeriği, biçimleri ve yöntemleri, dini örgütlerin siyasi konumu tarafından uygulanmış ve uygulanmakta ve uygulanmaya devam etmektedir. Marksist-Leninist dünya görüşünün oluşumuna ilişkin sorunlar, önemli bir kısmı ateist eğitim olan Partinin ideolojik ve eğitimsel çalışmasının sürekli merkezinde yer almaktadır. Ateizmin gelişmesi sırasında ‘Tanrısızlar’ gazetesinin dostları topluluğunun hücrelerinden doğan Militan Ateistler Birliği’nin faaliyetleriyle ilişkilendirildi. Militan Ateistler Birliği, din karşıtı propagandanın teori ve pratiğinin geliştirilmesine büyük katkı sağladı. Problemin ele alınışı: Makale şu ana soruya odaklanıyor: Komünist Partinin ateist ideolojiyi geliştirmedeki amacı neydi? Orta Asya halklarının ideolojik dünya görüşünü hangi yöntem ve mekanizmalarla bozmak istediler? Özbekistan aydınları ateist ideolojilerin yayılmasında nasıl bir rol oynadı? Amaç: Özbekistan’da ateist ideolojinin yayılmasının sosyo-politik sonuçlarının incelenmesi ve analizi. Ateist ideolojinin Özbekistan halkının bilinci üzerindeki psikolojik etkisinin araştırmak. Özbekistan'daki kitlesel ateizmin sosyal epistemolojik ve psikolojik kökenlerinin araştırılması. Çalışmanın amacı, Ateizm kavramının kendisini belirlemek, bugüne kadar yeterince çalışılmamış olan laik ve dini kültür, bilim, felsefe, dini hoşgörü, özgür düşünce, hümanizm, şüphecilik, materyalizm kavramlarıyla ilişkisini ve karşılıklı etkisini kurmak. Yöntem ve çıktılar. Komünist Parti liderliğinin ataksik dünya görüşünü ve ideolojiyi hangi yöntem ve mekanizmalarla yaydığını analiz etme. Bunu açıklığa kavuşturmak için analiz, sentez, genelleme, tümevarım ve tümdengelim yöntemleri kullanıldı.