Abstract

Η πρόσφατη δυναμική επανεμφάνιση των λαϊκιστικών κομμάτων διεθνώς αναζωπύρωσε τη συζήτηση γύρω από τον λαϊκισμό και τη σχέση που αναπτύσσει με τη (φιλελεύθερη) δημοκρατία. Πολλές από τις «κυρίαρχες» επιστημονικές αναλύσεις άσκησαν ισχυρή κριτική στον λαϊκισμό μέσα από μια στερεοτυπική οπτική, εντοπίζοντας συγκεκριμένα παθολογικά χαρακτηριστικά στο φαινόμενο, ενώ υπήρξε ένας αριθμός μελετών που κράτησε τις αποστάσεις του από τις στρεβλές θεωρητικές αναγνώσεις. Ένα από τα πολιτικά κόμματα που απασχόλησαν τους ακαδημαϊκούς στην Ελλάδα ήταν η περίπτωση του ΣΥΡΙΖΑ, τόσο στην αντιπολίτευση όσο και στην εξουσία. Δεν ήταν λίγοι οι ερευνητές που επιχείρησαν να ιχνηλατήσουν και να κατανοήσουν τη μετάβαση της ριζοσπαστικής αριστεράς από ένα κινηματικό κόμμα της νεολαίας σε κόμμα εξουσίας μέσα από την ανάλυση Λόγου. Στο συγκεκριμένο άρθρο μελετάμε την έννοια του λαϊκισμού και την περίπτωση του ΣΥΡΙΖΑ μετά το ξέσπασμα της οικονομικής κρίσης. Αρχικά, εννοιολογούμε τον λαϊκισμό, ακολουθώντας τις θεωρητικές και μεθοδολογικές κατευθύνσεις τριών σημαντικών προσεγγίσεων [των Ερνέστο Λακλάου και της Σχολής του Έσσεξ (λογοθεωρητική), Πιερ Οστιγκί (κοινωνικοπολιτισμική) και Μπέντζαμιν Μόφιτ (επιτελεστική)], οι οποίες παρά τις διαφορές που παρουσιάζουν διαθέτουν ιδιαίτερα σημεία σύνδεσης, ενώ υπογραμμίζουμε και τη στερεοτυπική ανάγνωση των αντι-λαϊκιστικών αναλύσεων. Στη συνέχεια, αναδεικνύουμε τα χαρακτηριστικά που έλαβαν στο πέρασμα των ετών διάφορες λαϊκιστικές εμπειρίες, ενώ στο τέλος επικεντρωνόμαστε στην περίπτωση της ελληνικής ριζοσπαστικής αριστεράς (ΣΥΡΙΖΑ), με στόχο να εξετάσουμε τα χαρακτηριστικά του πολιτικού της λόγου στην αντιπολίτευση και την εξουσία (2009-2019). Εξέφρασε έναν λαϊκιστικό λόγο; Ποιες ήταν οι επιπτώσεις του αριστερού λαϊκισμού στην δημοκρατία, την κοινωνία και τη πολιτική;