W artykule zrekonstruowano i przeanalizowano wczesną fazę sporów o nihilizm. Podstawowym zagadnieniem jest w nim więź między rozwojem nihilizmu a wieloma odmianami niemieckiego idealizmu na przełomie XVIII i XIX wieku. Pierwszą część poświęcono badaniom nad pochodzeniem pojęcia nihilizmu. Część druga dotyczy recepcji filozofii Immanuela Kanta i zwróconych przeciwko niej zarzutów nihilizmu. W trzeciej części autor podejmuje zagadnienie sporu o panteizm. Głównym inspiratorem toczących się wówczas dysput filozoficznych był przede wszystkim F. H. Jacobi. Wszelkim odmianom idealizmu i racjonalizmu usiłował on przeciwstawić (...) własną filozofię wiary. W historyczno-filozoficznych dociekaniach podjęto zagadnienie recepcji filozofii B. Spinozy w tradycji niemieckiego oświecenia. Panteizm Spinozy był ważnym źródłem sporów o ateizm i nihilizm. (shrink)

Niniejszy artykuł podejmuje dwie zasadnicze kwestie. Pierwsza to zagadnienie recepcji filozofii Schellinga w Polsce po drugiej wojnie światowej. Druga to pytanie, w jaki sposób należy rozumieć abstrakcje filozoficzne Schellinga. Za podstawę interpretacji przyjęto kontekstualne rozumienie filozofii, na jakim opierał się w swoich badaniach Ryszard Panasiuk. Z tych dwóch założeń podstawowych wynika struktura artykułu: część pierwsza dotyczy sposobu, w jaki ideologia marksistowsko-leninowska, wychodząc z klasowo-dialektycznego i „partyjnego” rozumienia filozofii, uznała idealizm filozoficzny za wroga. Punktem odniesienia będzie koncepcja Georga Lukácsa „Die (...) Zerstörung der Vernunft” oraz wykładnia filozofii Schellinga jako irracjonalizmu. Część druga skupia się na tym, dlaczego zaprzestano badań nad Schellingiem oraz idealizmem po drugiej wojnie światowej, oraz w jakich warunkach i kiedy pojawiły się pierwsze opracowania monograficzne. Część trzecia jest historyczno-krytyczną i kontekstualną interpretacją filozofii przyrody Schellinga. Filozofię Schellinga można rozumieć jako nową antropologię, integralnie łączącą człowieka i przyrodę. W tym sensie jest ona antytezą racjonalistycznego redukcjonizmu. (shrink)

The main aim of this paper is to try to answer the question of the nature of Kantian project of the transcendental philosophy. Is it, in real, as Kant by himself says, that his philosophy, as the critic of the pure theoretical reason presupposes, is merely the preparation the ground under the metaphysics, and merely asks the question of the possibility of metaphysics at all, or rather Kant's system of the theoretical philosophy called by Kant as formal or transcendental idealism (...) can be classified as one of the main ontological systems: ontological realism or idealism, in the classical sense. I think the crucial notion, which can help to solve this problem, is the notion of reality used by Kant in several meanings and contexts which I am going to examine in this article. (shrink)

The book "Unnoticed Revolution. Richard Burthogge's Constructivist Idealism" focuses on the theory of cognition developed by Richard Burthogge, the seventeenth-century English philosopher and author, among other works, of the "Organum Vetus & Novum" (1678) and "An Essay upon Reason and the Nature of Spirits" (1694). Burthogge’s ideas had a minimal impact on the philosophy of his time and have hitherto not been the subject of a detailed study. Nevertheless, his writings contain a highly original concept of constructivist idealism, which, when (...) seen from a historical perspective, turns out to have anticipated the crucial points of that proposed a century later by Kant. It is because at the core of Burthogge’s epistemological position lies the claim that the external object of cognition is never presented to the mind directly, but always under the 'modus concipiendi', a particular form of conceptualisation of the external reality, performed in the manner and with the means determined by the structural and functional properties of the human cognitive powers. As a result, Burthogge clearly anticipates Kant in claiming that the external world is unknowable in itself, being accessible to the human mind only through the ‘phenomena’ that the mind itself co-produces. The need for deeper analysis of the works by the ‘forgotten’ philosophers of the seventeenth and eighteenth centuries has been recognised for at least ninety years. The discussed book tries to meet these expectations. Its direct aim is to increase our knowledge of early modern British philosophy. At the same time, the restoration of the memory of the idealist doctrine, anticipating by almost a century that of Kant, should enable us to draw some new conclusions about the internal logic and immanent dynamic of the development of the whole post-Cartesian thought. (shrink)

The paper is intended to discuss main semantic presuppositions of language, being of service to express the philosophical problem of idealism/realism in its various versions. At the beginning, the author shows that the terms „idealism” and „realism” are polysemic. The fact of this polysemy makes impossible to construct precise definitions of both the opposed notions. Then there are characterized four types of reasonings, constituting the ground for formulating the question of idealism/realism. It appears that in order to discuss the problem (...) idealism/realism, we must have at our disposal a specific metalanguage. The author reconstructs main semantic presuppositions of this metalanguage: these presuppositions constitute the so-called „possible-world” semantic schema. The general thesis of the papers goes like this: a language for expressing philosophical discours, concerning the question of idealism/realism, is a bearer of semantic presuppositions, stating the existence of possible worlds, mutually connected with the aid of various relations. (shrink)

This is an attempt of formalizing the language of the idealism-realism debate in terms of possible worlds. Different versions of idealism and realism are presented within the proposed framework. Finally, the proposed formal construction is applied to the interpretation of some philosophical positions that can be found in the history of philosophy.